ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΑΠΤΕΡΑ

Η αρχαία πόλη - κράτος "Άπτερα" , ιδρύθηκε κατά τον 8ο αιώνα π.Χ.. και βρίσκεται σε τέτοια θέση, λόγω της οποίας δεσπόζει του κόλπου της Σούδας. Τοποθετείται στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Σούδας στα Χανιά.

Η Άπτερα ως σημαντικότατη πόλη - κράτος των Χανίωνέπαιξε συχνά καθοριστικό ρόλο στα ιστορικά δρώμενα τηςΚρήτης, στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Η περίοδος όμως κατά την οποία η Άπτερα γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της ήταν τα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια. Η ζωή της πόλης Άπτερα συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι τους χρόνους της αραβικής κατάκτησης, οπότε και καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε.
Η ίδρυση της Άπτερα τοποθετείται στη γεωμετρική εποχή.

Ήταν μία από τις ισχυρότερες πόλεις-κράτη της Κρήτης. Το όνομά της, σύμφωνα με την παράδοση, το πήρε από τις Σειρήνες, οι οποίες έχασαν τα φτερά τους από λύπη ύστερα από την ήττα τους σ’ ένα αγώνα μουσικού περιεχομένου, που πραγματοποιήθηκε στο συγκεκριμένο σημείο, με τις Μούσες. Στην πραγματικότητα, η πόλη πρέπει να πήρε το όνομά της από το ομώνυμο επίθετο της θεάς Άρτεμης που λατρευόταν στην περιοχή και απεικονίζεται στα νομίσματά της.

Το τείχος της πόλης Άπτερα σώζεται σε μήκος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων. Κτίστηκε κατά τον 3ο αι. π.Χ. και η ισχυρή τοιχοποιία του φανερώνει τη μεγάλη ακμή της πόλης κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Περνώντας τα τείχη, στο μέσον περίπου του χώρου, υπάρχει ένα περιφραγμένο τμήμα με φύλακα, όπου μπορεί κανείς να δει τα ερείπια ενός μικρού διμερούς ναού των κλασσικών χρόνων (τέλη 5ου-4ου αι. π.Χ. ).

Εκτός από τα τείχη τα εντυπωσιακότερα από τα σωζόμενα αρχαία οικοδομήματα είναι οι θολωτές δεξαμενές της εποχής της Ρωμαιοκρατίας, "διμερές ιερό" με επιμελημένη δόμηση που χρονολογείται στον 5ο έως 4ο αιώνα π.χ. καθώς και μικρό κατεστραμμένο θέατρο με διαζώματα λαξευτά στο βράχο. Αντιπροσωπευτικά ευρήματα (αγγεία , νομίσματα, ειδώλια, επιγραφές, γλυπτά και άλλα μικροαντικείμενα) εκτίθενται στο αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.

Ανατολικότερα των τειχών, είναι ένα τρίκογχο αψιδωτό κτίριο των ρωμαϊκών χρόνων που σχετίζεται με το βουλευτήριο. Επιπλέον, αξίζει να ακολουθήσει κανείς το μονοπάτι πίσω απ’ το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, και έτσι να βρεθεί μπροστά σε δύο εντυπωσιακές, θολωτές, ρωμαϊκές δεξαμενές.

Έξω από τα τείχη, στη θέση της σημερινής συνοικίας Πλακάλωνα των Μεγάλων Χωραφιών, εκτείνεται η αρχαία νεκρόπολη της οποίας αρκετοί τάφοι έχουν σκαφτεί. Όχι πολύ μακριά από τα Μεγάλα Χωράφια , πριν απ’ το χωριό Στύλος, πάνω σε λόφο, ανασκάφτηκε τμήμα μινωϊκού οικισμού με κεραμικό κλίβανο, κι ένας θολωτός, υστερομινωϊκός τάφος. Επίσης δίπλα στο χωριό Στύλος, στο Σάμωνα, ανασκάπτεται υστερομινωϊκός οικισμός.