ΡΟΤΑΣΙ - ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Το Ροτάσι (με 329 κατοίκους το 2001) είναι οικισμός του Δημοτικού διαμερίσματος Εθιάς στην επαρχία Μονοφατσίου τουνομού Ηρακλείου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 280 μέτρων και η απόστασή του από την πόλη του Ηρακλείου είναι 51 χιλιόμετρα. Η θέση του είναι στους πρόποδες των Αστερουσίων ορέων. Με το Νόμο Καποδίστρια υπάχθηκε στο Δήμο Αστερουσίων. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Στον οικισμό βρίσκεται Δημοτικό Σχολείο.

Στα νότια του χωριού, στο λόφο Ροτασανή Κεφάλα, τοποθετείται η αρχαία πόλη Ρύτιον ή Ρυτιασσός, την οποία  αναφέρει ο Όμηρος. Η πόλη υποτάχθηκε από τους Γορτυνίους και σε επιγραφή από τα ρωμαϊκά χρόνια αναφέρεται Ρυτιασίων κώμη και ιερόν Σκυλίου Διός . Σώζονται τμήματα τειχών , δεξαμενές και τα ερείπια τριών βυζαντινών εκκλησιών, με ίχνη τοιχογραφιών, που πιστοποιούν ότι η κώμη κατοικούνταν και στα βυζαντινά χρόνια. Τυχαία ήλθαν στο φως χάλκινα εργαλεία και όπλα, τα οποία χρονολογούνται από τη πρώτη και τη δεύτερη Υστερομινωική Εποχή. Διαπιστώθηκε επίσης η ύπαρξη προϊστορικού οικισμού στον ίδιο χώρο.Η σημερινή ονομασία του χωριού προέρχεται από το εθνικό Ρυτιάσιος: Ρυτιάσιοι>Ροτάσοι>Ροτάσι.

Στο χωριό ανακαλύφθηκε εκτεταμένο νεκροταφείο από τα Γεωμετρικά Χρόνια, στη θέση Φαρμακαρά. Επίσης, στη θέση Ασπρολίβαδα βρέθηκε θησαυρός χάλκινων εργαλείων και όπλων, σμίλες, κόπτες, τσεκούρια κλπ. Όχι πολύ μακριά από το χωριό ανασκάφτηκε γεωμετρικός τάφος θολωτός και αδιατάρακτος, γεμάτος με αγγεία, άνω των 250, με κάλπες που περιέχουν την τέφρα των νεκρών κλπ. Ο τάφος χρησιμοποιήθηκε από την πρωτογεωμετρική περίοδο μέχρι την αρχή της ανατολίζουσας γεωμετρικής. Βρέθηκαν επίσης σιδερένια όπλα, περόνες, πόρπες, αργυρές και χρυσές καρφίτσες και χρυσά δαχτυλίδια.

Ένας άλλος κυκλικός τάφος ανακαλύφθηκε κάτω από την εκκλησία που λέγεται Ταμπαρά στα ανατολικά του Ροτασίου.

Το χωριό αναφέρεται σε συμβόλαιο του 1301 με το όνομα Rutasi  και το 1583 Rottassi με 161 κατοίκουςΚατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούνταν μόνο από Τούρκους, 116 το 1881.