ΚΟΥΔΟΥΜΑΛΙΑ - ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

Η Κουδουμαλιά είναι ένα τα πιο παλιά και μικρά χωριά του Οροπεδίου. Μαζί με τον Μαγουλά και τον Άγιο Χαράλαμπο είναι τα πιο ψηλά χωριά σε υψόμετρο του Οροπεδίου. Το όνομα του προέρχεται από το μεσογειακό καρποφόρο δέντρο Κράταιγος ο αζαρόλος κοινώς Κουδούμαλος (που είναι πιο γνωστό ως Αντρικοκιά) που αφθονούσε από τότε στην περιοχή που είναι χτισμένο το χωριό.

Από τη Κουδουμαλιά καταγόταν ο Χαΐνης Βισκαδούρος που ήταν ένας από τους επαναστάτες του Οροπεδίου επί Τουρκοκρατείας και άνηκε στην ομάδα του Μανώλη Καζάνη. Το πρωτοπαλίκαρο του Καζανη βρήκε φρικτό θάνατο όταν πήγε να εφοδιαστεί πολεμοφόδια από το Χουμεργιάκο (χωριό νότια του Οροπεδίου), όπου τον αναγνώρισαν οι Τούρκοι και αφού τον βασάνισαν μετά από μερικές ώρες τον δολοφόνησαν έξω από το τζαμί του χωριού.

Επί Κρητικής Πολιτείας η Κουδουμαλιά υπαγόταν στο δήμο Ψυχρού. Εκείνη την περίοδο ο δήμαρχος της περιοχής ήταν από την Κουδουμαλιά και ονομαζόταν Μανώλης Παπαδάκης. Ήταν στο αξίωμα πάνω από 15 χρόνια και είχε διατελέσει σπουδαίο έργο στην περιοχή αν συνυπολογίσουμε ότι δεν είχε γραμματικές γνώσεις και ότι τότε οι δήμοι δεν είχαν καθόλου έσοδα.

Η Κουδουμαλιά αναφέρεται πρώτη φορά από τον Καστροφύλακα (Κ104) Mettocchio Cudhumaglia με 5 οικίες και 10 κατοίκους το 1583. Αναφέρεται και από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστ. V, σ.28) Cudumaglia το 1630. Στην τούρκικη απογραφή του 1671 δεν αναφέρεται. Στην αιγυπτιακή του 1834 αναφέρεται Kudhumalia (Pashley, Travels in Crete, II, 321) μαζί με τα χωριά Αγ. Γεώργιος, Πλαθιανώ και Αβρακόντε, με 100 χριστιανικές οικογένειες, όλα μαζί.

Το 1881 αναφέρεται στο δήμο Ψυχρού με 131 κατοίκους, το 1900 στον ίδιο δήμο με 143, στην απογραφή του 1920 είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου με 87 κατοίκους , το 1928 άνηκε στην κοινότητα Αγ. Γεωργίου, με 148 κατοίκους , από το 1940 (μέχρι και σήμερα) ανήκει στην κοινότητα του Αβρακόντε με 192 κατοίκους , το 1951 είχε 174, το 1961 είχε 153, το 1971 είχε 74, το 1981 είχε 85, το 1991 είχε 84 και το 2001 μαζί με το χωριό του Αβρακόντε είχαν 227 μόνιμους κάτοικους.