ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821

• Φεβρουάριος 1821: έναρξη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία στο πλευρό του Αλ. Υψηλάντη πολεμούν 150 Κρήτες . Εκεί άφησαν την ζωή τους τα δύο από τα τρία αδέλφια Βούρβαχη που συμμετείχαν στις μάχες ο Τζοάνος και ο Βαρδής.

• Μάρτιος 1821 :Ο ηγούμενος της ιστορικής μονής Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερός, ύψωσε πρώτος την σημαία της επανάστασης στο νησί οι Τούρκοι αντέδρασαν γρήγορα σκότωσαν τους μοναχούς και λεηλάτησαν το μοναστήρι.

Μελχισεδέκ Τσουδερός (;-1823)
ηγούμενος της Μ. Πρέβελη

• 7 Απριλίου 1821 στα Γλυκά Νερά εκλέγεται η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση που ονομάστηκε"Καγκελαρία των Σφακίων" Η σφραγίδα της Καγκελαρίας ήταν εικόνα της Παναγίας που έφερε την επιγραφή “Παναγία του Λουτρού”.Το έργο της “Καγκελλαρίας των Σφακίων” υπήρξε σημαντικό, παρά τις εγγενείς δυσχέρειες. Δεν ήταν μόνο η Γενική Αρχή της επαναστάσεως, αλλά ανέλαβε και το δύσκολο έργο του ανεφοδιασμού των οπλαρχηγών με όπλα και πολεμοφόδια, την προστασία του άμαχου πληθυσμού, τη διενέργεια εράνου και την ίδρυση νοσοκομείου στο Λουτρό.
• 15 Απριλίου 1821: Κύρηξη της Επανάστασης στην Παναγία Θυμιανή στα Σφακιά σε ανοικτή συνέλευση με συμμετοχή 1500 αγωνιστών απ' όλη την Κρήτη και πλήθους κόσμου.

• 19 Μαΐου 1821 οι τούρκοι προπηλάκισαν και έσυραν γυμνό τον μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη στην πόλη των Χανίων. Τον απαγχόνισαν στην πλατεία της Σπλάντζιας μαζί με τον δάσκαλο Καλλίνικο Βερραίο.

• 14 Ιουνίου 1821 Η πρώτη μάχη του 1821 συνήφθηκε στις 14 Ιουνίου στο Λούλο μεταξύ των Τσελεπή με άνδρες 45, του Σήφακα με 16 εναντίων πολλαπλασίων Τούρκων.

• 15 Ιουνίου 1821 στο χωριό Λάκκοικατατροπώνεται ο στρατός πέντε χιλιάδων Τούρκων, ταυτόχρονα στο Αμάρι Ρεθύμνου νικήθηκαν οι φοβεροί Αμπαδιώτες Τουρκοκρήτες. (οπλαρχηγοί: Τσελεπής, Παναγιωτάκης) Οι Τούρκοι για αντίποινα σκότωσαν στα Χανιά 400 χριστιανούς,
17 Ιουνίου 1821: Σημαντικές επιτυχίες των επαναστατών στην Κρήτη (Καλύβες Αποκορώνου, Ρούστικα Ρεθύμνου και στον Άγιο Ιωάννη Λάμπης). Στην ευρύτερη περιοχή του Αποκόρωνα σφάζονται πάνω από 1200 Χριστιανοί.

Παναγία η Θυμιανή στα Σφακιά

23 Ιουνίου 1821: Οι Τούρκοι εκτελούν στο Μεγάλο Κάστρο της Κρήτης τον αρχιεπίσκοπο Γεράσιμο και και πέντε επισκόπους : τον Κνωσού Νεόφυτο, τον Χερρονήσου Ιωακείμ, τον Λάμπης Ιερόθεο, τον Σητείας Ζαχαρία και τον τιτουλάριο επίσκοπο Διοπόλεως Καλλίνικο.. Ακολουθεί σφαγή 800 αμάχων στην ευρύτερη περιοχή του Μεγάλου Κάστρου, που θα μείνει γνωστή ως ο μεγάλος απερντές.Στην Ι.Μ.Παλιανής (Βενεράτο) ατιμάζονται και σφάζονται και οι 21 μοναχές.

Επιτύμβια πλάκα
στον Ι.Ν.Αγ.Μηνά με
τους σφαγιασθέντες αρχιερείς
τον Ιούνιο του 1821

24 Ιουνίου 1821:Νίκη των επαναστατών σε μάχη κοντά στο φρούριο Μαλάξα της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Γ.Δασκαλάκης, Α. Φασούλης, Β. Χάλης, Α. Παναγιώτου).

19 Αυγούστου 1821οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να πατήσουν το Θέρισοαποτυγχάνουν και χάνουν διακόσιους άνδρες, οι Κρήτες ανάμεσα στους νεκρούς τους θρηνούν το Στέφανο Χάλη.

Οι Σφακιανοί λόγω της εμπειρίας τους στα όπλα προσφέρουν καπετάνιους και σε άλλες επαρχίες όπως το Δεληγιαννάκη στο Αμαρι, τους Αναγνώστη και Πέτρο Μανουσέλη στο Ρέθυμνο κ.α. Ο καπετάνιος Ρούσος Βουρδουμπάς ,θα έχει την γενική αρχηγία. Άλλοι καπετάνιοι ήταν ο Μ. Κουρμούλης στη Μεσσαρά, ο Μελιδόνης στο Μυλοπόταμο ,ο Σήφακας στον Αποκόρωνα οι Ι .και Β. Χάλης στην Κυδωνία, ο Γεώργιος Τσουδερός στον Άγιο Βασίλειο.

Δασκαλάκης Γεώργιος
ή Τσελεπής.(1791-1821)
Πεντακοσίαρχος του 1821

Νοέμβρης 1821 ήλθε στην Κρήτη ο Μιχαήλ Αφεντούλης, απεσταλμένος του Δημ.Υψηλάντη, με το τίτλο '' Γενικός ΄Επαρχος και Αρχιστράτηγος Κρήτης '', η επανάσταση εδραιώθηκε σε όλο το νησί.

• 24 Δεκεμβρίου: Σημαντική νίκη των Κρητικών έξω από τα Χανιά (οπλαρχηγοί: Σήφακας, Ρούσος Βουρδουμπής, Πρωτοπαπαδάκης, Μελιδόνης)

31 Δεκεμβρίου: Νίκη των Ελλήνων σε μάχη κοντά στο Βαθύπετρο της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Παναγιώτου, Ζερβουδάκης, Μαυροθαλασσίτης, Νικολαΐδης κ.ά.)