... του ΚΩΣΤΗ ΜΟΥΔΑΤΣΟΥ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ , Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ

Μια συνέντευξη στον Κωστή Μουδάτσο

Ο Γιάννης Ξυλούρης η Ψαρογιάννης είναι ανήσυχο, δημιουργικό και συνθετικό πνεύμα που δεν θέλει να γλυκαίνει το πόνο ώστε να ξεθυμαίνει αλλά επωφελείται από τα αριστουργήματα των λαϊκών θησαυρών ρίχνοντας νέο φως και περιεχόμενο.

Η ευγένεια και η αυστηρή αξιοπρέπεια χαρακτηρίζουν την μακρόχρονη πορεία του. Η καινοτομία και η πρωτοτυπία είναι στοιχεία που τον διακρίνουν. Λειτουργεί δημιουργικά στις προσεγγίσεις του δίνοντας προσωπικό ήχο, ύφος και χρώμα. Απεχθάνεται τις σχολαστικές αντιγραφές και τις αποστεωμένες απομιμήσεις που έχουν κατακλύσει τους αιθέρες της μουσικής πιάτσας. Ξέρει ότι οι στείρες κι άοσμες επαναλήψεις μοιάζουν με φλόγα που καίγεται και καπνοανεμοδιασκορπίζεται. Ψάχνει τις πηγές έμπνευσης που γέννησαν το πρωτογενές έργο και χρησιμοποιεί τον εαυτό του σαν μέσο αναγέννησης του μουσικού υλικού. Μας χαρίζει το έργο του που είναι καινοτόμο και αποτελεί θεμελιώδες κεφάλαιο για την λαϊκή μουσική του τόπου μας.

Ο Ψαρογιάννης αναζητά το όμορφο μέσα από πρωτόγνωρες καταστάσεις όπου οι ακροατές ζουν σε κλίμα μυσταγωγίας. Σμίγουν οι εραστές της μουσικής κι όλοι μαζί φτάνουν σε στιγμές εφορίας και μέθης. Η γλυκύτητα του χαρακτήρα του, τον καθιστά αγαπητό στους μαθητές στα Ωδεία και ένα από τους καλύτερους συνομιλητές. Διδάσκει με την τέχνη και με τις απόψεις του. Πολλές φορές πάνω στην κουβέντα ,σαν μερακλώνει , αρχίζει να απαγγέλει στίχους από την Οδύσσεια του Καζαντζάκη η ποιήματα των Βάρναλη, Σεφέρη, Σολωμού, Ρίτσου. Ελύτη, Νερούδα, Λόρκα , Τίτου Πατρίκιου κ.τ.λ.. αλλά και Ερωτόκριτο η Ερωφίλη Ο Ψαρογιάννης είναι δάσκαλος για όλους μας! Ας διαβάσομε την συνέντευξη που μας έδωσε και ας προσπαθήσομε να την ξεκαρπουλίσομε…

(ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΕΡΩΤΟΚΡΤΟΣ 1967)

Τι σας έσπρωξε να αφοσιωθείτε στη μουσική ;

Το χωριό μου τα Ανώγεια , λέει ο Γιάννης Ξυλούρης ,είναι ένα ιστορικό μέρος με πλούσιες παραδόσεις. Η δική μου οικογένεια είχε μουσικές καταβολές . Έτσι από μικρός ένοιωσα ότι δεν ήθελα να κάνω τίποτα άλλο παρά να παίζω μουσική. Στα πέντε μου χρόνια άρχισα το μαντολίνο , στα εννέα το λαούτο και τη λύρα ενώ από τα οχτώ έπαιζα σε μικρές κοινωνικές εκδηλώσεις. Από τότε έμαθα να ψάχνω το φως της Κρήτης , τη φύση ,τον έρωτα και τα παιγνίδια της ζωής με τη μουσική και το τραγούδι.

Από το χωριό ανοίξατε τις φτερούγες σας για μια πορεία που έχει χαρακτηρίσει τα μουσικά πράγματα του τόπου μας…

Ναι….από τα Ανώγεια κατεβήκαμε , με τον αδερφό μου το Νίκο Ξυλούρη , στο Ηράκλειο όπου συναντήσαμε μια δύσκολη κατάσταση . Για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε μαθαίναμε ξένα τραγούδια και σκοπούς ,βαλς, ρούμπα. σάμπα ,ταγκό κτλ…δεν μας καλούσαν διαφορετικά να παίξομε. Η Ευρωπαϊκή κουλτούρα είχε κυριαρχήσει παντού. Σιγά-σιγά όμως βρίσκαμε τρόπους να περνάμε τα δικά μας. Έτσι ο κόσμος ξεκίνησε να τραγουδά και να χορεύει τη δική του μουσική, τον Ερωτόκριτο η τα ριζίτικα. Μαθαίνοντας όμως αξιόλογους ξένους σκοπούς ήρθα σε επαφή με την κλασική μουσική και μπόρεσα να βρω - σχέσεις και στοιχεία που μου φάνηκαν χρήσιμα στις δικές μου συνθέσεις. Αφού πετύχαμε να κυριαρχήσει η κρητική μουσική στο Ηράκλειο ανοίξαμε τα φτερά μας σ όλη την Κρήτη μέχρι και το τελευταίο χωριουδάκι. Πότες πηγαίναμε με τα λεωφορεία, πότες με τα μοτοσακάκια , πότες με τα πόδια για να παίζομε ολόκληρα μερόνυχτα χωρίς σταματημό! Δύσκολα χρόνια γεμάτα όμως ανθρωπιά και φιλότιμο! Ακολούθησε η Αθήνα , η δισκογραφική συνεργασία με την Κολούμπια και οι αξέχαστες συναυλίες. Ανοίχτηκαν νέοι μουσικοί ορίζοντες ενώ δημιουργήθηκε ένα μουσικό λαϊκό κίνημα που αγαπήθηκε και αγαπιέται σε όλη την Ελλάδα και τον κόσμο…

Τι σημαίνει για τον Ψαρογιάννη η λύρα και το λαούτο;

Τι να πεις και τι ν αφήσεις; Η κρητική μουσική είναι μια πλούσια παράδοση γιομάτη λεβεντιά, έρωτα, επανάσταση, πόθους και μεράκια…Η λύρα είναι το χαρισματικό όργανο που δίνει προσωπικότητα στον καλλιτέχνη. Χαρίζει ελευθερία , κίνηση και την δυνατότητα να τραγουδάς με όλη την άνεση που έχεις. Δεν περνάει «χειροπέδες» στον τραγουδιστή. Βέβαια ο καλύτερος φίλος της λύρας είναι το λαούτο που δεν είναι μόνο συνοδευτικό αλλά και σολιστικό. Έχει τεράστιες δυνατότητες και μας δίνει την ευκαιρία να εκφράσομε τον ψυχικό μας κόσμο . Το λαούτο εξελίχθηκε τόσο πολύ στο τόπο μας που σε άλλα μουσικά στέκια έχουν να το λένε. Η λύρα με το λαούτο είναι η καλύτερη «ζυγιά». Μαζί έφεραν τη μουσική μας εκεί που είναι σήμερα! Στις περιοδείες που κάναμε στο εξωτερικό μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση που οι ξένοι μας ηχογραφούν η γράφουν σε παρτιτούρες τη μουσική που παίζομε για να τη μελετήσουν. Άμα τους ρωτάω μου απαντάνε ότι «μας αρέσει γιατί έχει κλασικά στοιχεία …»

Γιάννη μέχρι το 1980 συνεργάστηκες κυρίως με το Νίκο Ξυλούρη . Μετά που εκείνος έφυγε για το μακρινό ταξίδι εσύ πως συνέχισες το δρόμο σου ;

Με τον Ψαρονίκο κάναμε σπουδαία καριέρα ! Μεγαλειώδη πορεία !Φεύγοντας όμως εκείνος βρέθηκα σε πολύ δύσκολη θέση… για πολλούς λόγους…Μετά από τόσες δεκαετίες μαζί έπρεπε να συνεχίσω μόνος μου… τι να πρωτοθυμηθείς και τι να ξεχάσεις ; Οργάνωσα δικό μου μουσικό σχήμα κι άρχισα να εμφανίζομαι πρώτα στο Ηράκλειο , σε διάφορα μέρη της Κρήτης αλλά και στην Αθήνα η σε άλλες πόλεις της χώρας. Το 1981 έδωσα την δισκογραφική δουλειά « Τα Πετροδολάκια» όπου παίζω λύρα, λαούτο και τραγουδάω . Ακολούθησαν ο «Κρητικός Ήλιος», οι «Ενότητες» ,οι «Ραψωδίες» με σόλο λαούτο .Σε στίχους του σπουδαίου λαϊκού ποιητή Μίχαλου Σταυρακάκη η Νιδιώτη παρουσίασα τη δουλειά «Αυγή ξανανταμώσαμε» Πολλές φορές με κάλεσαν σε διάφορα μέρη της γης για συναυλίες , γλέντια η άλλες εκδηλώσεις. Με εντυπωσίασαν οι Γερμανοί που ηχογράφησαν την συναυλία που έδωσα στο Μέγαρο Μουσικής στο Αμβούργο, το 1989 και κυκλοφόρησε σε δίσκο στη χώρα τους. Μαζί με τον ανιψιό μου τον Γιώργη Ξυλούρη παρουσιάσαμε τη διπλή εργασία «Εμπολο» ,όπου δυο λαούτα γίνονται ντουέτο σε μια σπάνια ζωντανή ηχογράφηση. Τέτοιες δουλιές απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και πολλές προσπάθειες ώστε να επιλέξομε τις καλές στιγμές και ακόμη σωστή χρήση της τεχνολογίας για να βγει ο φυσικός ήχος.

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα έργο που έχει μπει στο μεδούλι μας ! Τι σημαίνει για σένα;

Ο Ερωτόκριτος είναι ατελείωτοι μουσικοί και ποιητικοί δρόμοι…που κρύβουν την ομορφιά του παραμυθιού με τη γνώση και τα παιγνίδια της ζωής. Μου αρέσει να παίζω και να τραγουδώ για την παλικαριά ,την λεβεντιά , τον έρωτα και να στέλνω μηνύματα ανθρωπιάς , αισιοδοξίας και απελευθέρωσης. Ο Ερωτόκριτος που παρουσίασαμε παρέα στη δισκογραφία, πριν λίγα χρόνια , έχει αρκετές καινοτομίες . Δώσαμε το αναγεννησιακό ύφος ενώ οργανώσαμε μια εξαίσια παρουσίαση. Εσύ Κωστή έκανες την επιλογή του στίχου από την έκδοση της οποίας την επιμέλεια είχε ένας από τους κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους της χώρας μας, ο Στυλιανός ο Αλεξίου.

Με τον Κώστα Μουντάκη ήσασταν από παλιά φίλοι και συνεργάτες. Μαζί ξεκινήσατε να διδάσκετε τη μουσική του τόπου μας στα Ωδεία . Σήμερα παραδίνεις μαθήματα στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων στην Αθήνα και στο Ωδείο του Δήμου Ηρακλείου . Ποιο πιστεύεις ότι είναι το όφελος για τη μουσική της Κρήτης;

Με τον Κώστα Μουντάκη συνεργαζόμασταν από παλιά στη δισκογραφία. Πολλές φορές παίζαμε παρέα και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 διδάσκαμε τη μουσική του τόπου μας . Σήμερα διδάσκω λύρα , λαούτο . μαντολίνο. Το όφελος είναι μεγάλο γιατί αφενός δημιουργείτε συνέχεια , αφετέρου μαθαίνομε να παίζουν σωστά τα παιδιά τη μουσική της Κρήτης. Στην Αθήνα ,στο Μουσείο, έρχονται μαθητές από όλη την Ελλάδα αλλά και εκεί και στο Ωδείο του Δήμου Ηρακλείου παρακολουθούν τα μαθήματα ακόμη και επαγγελματίες για να μελετήσουν με κάθε λεπτομέρεια τις μελωδίες και τους σκοπούς μας. Συμμετέχω επίσης στο πρόγραμμα «Μουσική Παιδεία» που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ παλιότερα είχα διδάξει και στο Μουσικό Γυμνάσιο. Δεν υπάρχει καλύτερη απασχόληση για ένα παιδί η για ένα μεγάλο από το να ασχολείται με τη μουσική. Η μουσικοθεραπεία εξευγενίζει τη ψυχή , δυναμώνει την υγεία και τη λειτουργία του νου…

Πολλές φορές συνεργάζεσαι με μουσικούς διαφορετικών παραδόσεων .Αυτές οι σχέσεις μπορούν να βοηθήσουν τη σύγχρονη δημιουργία ;

Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό οι συναναστροφές και οι επαφές των καλλιτεχνών. Παίζοντας με σπουδαίους μουσικούς από διάφορα μέρη και άλλα είδη μουσικής γνωρίζεις διαφορετικούς πολιτισμούς, απόψεις και σύγχρονα ρεύματα. Έτσι μπορείς να βρεις στοιχεία που σε ενδιαφέρουν. Δίνεις και παίρνεις ! Αποκτάς γνώσεις και εμπειρίες που αφού τις αφομοιώσεις είναι χρήσιμες στις δικές σου δουλειές. Αγαπάω τις καλές μουσικές και τους σπουδαίους καλλιτέχνες όμως έχω αδυναμία στις παραδοσιακές. Τα νέα παιδιά αφού μάθουν καλά την μουσική του τόπου τους θα πρέπει να μελετήσουν τους παλαιότερους και μετά θα επεκταθούν σε νέα ακούσματα για να βγάζουν συμπεράσματα δείχνοντας καθένας τον εαυτό του και την ταυτότητα του τόπου του . Μόνο όταν έχεις καλές βάσεις μπορείς να κάνεις πειράματα επιζητώντας τα δύσκολα που τις περισσότερες φορές είναι και απλά . Το ταλέντο θέλει δουλειά για να καρποφορήσει και βέβαια σεμνότητα. Είναι πρόκληση να μάθεις να βάζεις μέσα σου σκοπούς και μελωδίες κι ύστερα να παίζεις και να τραγουδάς αυτό που αισθάνεσαι . Η Κρητική μουσική προκαλεί συναισθήματα και - συγκινήσεις. Συνδυάζει τη λεβεντιά με τον έρωτα ,το όνειρο με την επανάσταση , τη χαρά με τη θλίψη και την αγάπη για τη φύση και την φύση των ανθρώπων.